Szlak Szkocki to planowana trasa edukacyjno-kulturowa ukazująca powiązania polskiego i europejskiego dziedzictwa kulturowego. Jej przebieg łączy miasta dawnego pogranicza Wielkopolski (Wschowa) z miastami dawnego powiatu konińskiego (Konin, Kleczew, Koło). Punktami etapowymi są Leszno- Gostyń – Jarocin – Pleszew – Kalisz – Konin. Ostatnim etapem na terenie powiatu konińskiego jest Żychlin.
Liczna grupa emigrantów ze Szkocji w Królestwie Polskim osiadła w drugiej połowie XVI w. Prześladowania religijne i polityczne spowodowały, że nie mniej liczna grupa Szkotów do Polski przybyła w drugiej fali, datowanej na początek XVII stulecia. Wśród miast, gdzie dostrzegamy obecność „wyspiarzy w kraciastych spódnicach” znalazły się miasta dawnego powiatu konińskiego: Konin, Kleczew, Koło.
Gmina szkocka w Kleczewie była nieliczna. Wśród nich dostrzegamy rodziny Morrisonów, Rossmetów, z którymi są powiązani Rottermundowie. Najprawdopodobniej część Szkotów z Kleczewa dokonała konwersji i powróciła do wspólnoty Kościoła Rzymsko-Katolickiego. Świadczą o tym m.in. urzędnicze godności niektórych Szkotów w mieście (np. wójta).
W królewskim Kole Szkoci pojawili się w XVI w. ich pobyt był krótkotrwały. W wykazie kupców szkockich z 1651 r. widnieją nazwiska Szkotów z Kleczewa. Uwzględniono natomiast czterech obywateli Konina.
Z pobytem Szkotów w tych miejscowościach związana jest parafia Kościoła Ewangelicko-Reformowanego (kalwińskiego) w Żychlinie, do której przynależeli dawni mieszkańcy Konina i Kleczewa, a wśród nich przedstawiciele takich rodzin, jak Andrusowie, Benetowie, Gibbonowie, Meltonowie, Morrisonowie, Pekokowie, Thomsonowie. Część z tych rodzin pozostawała w Koninie i okolicy przynajmniej do początków XVIII w. Inni emigrowali do miast, gdzie warunki egzystencji były bardziej korzystne, gdyż obciążenia fiskalne były mniejsze (np. Jarocin, Kobylin, Gostyń).
Żychlin pod Koninem, w gminie Stare Miasto, to najstarsza parafia kościoła ewangelicko-reformowanego. Na miejscowym cmentarzu parafialnym spoczywają zwłoki przedstawicieli wielu znaczących rodów szlacheckich związanych z tą wspólnotą wyznaniowa, jak Potworowscy, Żychlińscy, Bronikowscy - którzy mają swoje mauzoleum w pewnym oddaleniu od cmentarza. Przy kościele zachowała się dawna dzwonnica (XVIII w.). Istnieje tu również lapidarium ocalałych nagrobków przywiezionych do Żychlina z całej Polski. Wśród nich zachowało się parę płyt związanych z przedstawicielami Szkotów. Są to nieliczne świadectwa szkockiej obecności w Polsce.
Część szkockiej emigracji powróciła na łono Kościoła Rzymsko-Katolickiego. Świadectwem tego są ich testamenty legujące pewne sumy dla kościołów katolickich. Interesujące są również napisy ryte w ceglanym murze konińskiej fary św. Bartłomieja. Wśród nich odnajdujemy także imię Jana Szkota z Konina (XVII w.).
Oprac. Paulina Wojtyniak
