Obszary chronione

Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.

Obszar powidzko-bieniszewski zajmuje powierzchnię 2547 ha. Stanowi istotne ogniwo ekologiczne systemu ochrony ze względu na największą w regionie koncentrację walorów przyrodniczych, krajoznawczych i rekreacyjnych. Obejmuje on południową część pojezierza gnieźnieńskiego z resztką dawnej Puszczy Bieniszewskiej oraz częściowo tereny leśnictwa Wilczyn, Kazimierz Biskupi, Głodów i Bieniszew.

Obszar ten jest najważniejszym ogniwem ekologicznym systemu ochrony ze względu na największą koncentrację walorów przyrodniczych, krajoznawczych i rekreacyjnych. Swym zasięgiem obejmuje fragment pojezierza gnieźnieńskiego połączony ciągiem wzgórz moreny czołowej z resztką dawnej Puszczy Bieniszewskiej. Jest atrakcyjny również pod względem morfologicznym. Jego rzeźba młodoglacjana, związana jest z ostatnim północno - polskim zlodowaceniem. Cechuje go ogromne bogactwo form tj.: rynny polodowcowe, wzgórza moreny czołowej, płaska i falista powierzchnia moreny dennej, formy szczelinowe i równina sandrowa z trzema poziomami zasypania.

Wzgórza moreny ciągną się od Powidza do Konina. Osiągają wysokość do 125 m n.p.m., przy wysokościach względnych dochodzących do 20 m i spadkach terenu do 30 stopni. Mają one zróżnicowaną rzeźbę, od wyraźnych wałów o płaskim szczycie, po wznoszący się szereg pagórków. Budowa geologiczna moren jest zróżnicowana. Na zainteresowanie zasługują rynny polodowcowe, które mają strome i wysokie krawędzie dochodzące do 10-15 metrów. Tworzą one system długich, równoległych obniżeń. Kontrastują z licznymi zagłębieniami bezodpływowymi moreny dennej o nieregularnych kształtach.

Obszar powidzko-bieniszewski wykorzystywany jest zarówno jako teren wypoczynkowy, jak i rekreacyjny. Przebiegają tędy różne szlaki turystyczne. Strefa chroniona łączy się z doliną Warty ciągiem wzgórz moreny czołowej przez Puszczę Bieniszewską i dolinę Meszny ze sztucznym zbiornikiem na północ od Słupcy. Puszcza stanowi resztki dużego kompleksu leśnego zachowanego do dnia dzisiejszego w części rynny głodowsko - pątnowskiej. Wśród pagórków leśnych znajdujemy licznie rozmieszczone małe jeziora. Występuje tu duże zróżnicowanie siedliskowe. Na południowym - wschodzie dominuje grąd bogaty, na południowym i północnym zachodzie znajdziemy bór mieszany, z kolei w centralnej części występuje grąd ubogi, łęg jesionowo - olszowy i ols. W obszarze Puszczy Bieniszewskiej utworzono rezerwaty leśne.

Obszar złotogórski - obejmuje powierzchnię 1890 ha. Zachodnia granica poczynając od miejscowości Tuliszków biegnie przez Żychlin, Brzeźno, doliną Warty aż do Cichowa, następnie przez Nową Wieś i inne miejscowości zatacza koło do Tuliszkowa.

Na obszar Złotogórski składają się trzy wzniesienia. Jedno z nich Złota Góra osiąga najwyższą wysokość - 187 m n.p.m. Są to formy szczelinowe powstałe w czasie zlodowacenia środkowopolskiego. Zbudowane z łatwo przepuszczalnych osadów piaszczysto żwirowych i przy głębokim lustrze wód gruntowych narażone są na erozję. Dlatego też lasy porastające pagórki zabezpieczają zbocza przed osuwaniem.

W wyższych partiach lasu przeważa stary drzewostan z przewagą dębu, niższe porasta sosna z domieszką dębu, jarzębiny, grabu oraz leszczyny Obszar Złotogórski cieszy się dużym zainteresowaniem wycieczek z uwagi na punkt widokowy znajdujący się na jej szczycie. W jego obrębie godne zainteresowania są zabytki m. in. ruiny zamku renesansowego w Wyszynie, kościoły w Starym Mieście, Żychlinie i Wyszynie, oraz parki podworskie w Brzeźnie, Żychlinie, Chylinie i Grzymiszewie.

Obszar goplańsko-kujawski zajmuje powierzchnie 5789ha. Zachodnia granica obszaru zaczyna się przy ujściu Kanału Morzysławskiego w dolinie Warty i biegnie wzdłuż kanału na północ, poprzez jezioro Gosławskie, miejscowość Ślesin i inne, pojezierze Kujawsko – Pomorskie zataczając koło do doliny Warty w miejscowości Koło.

Obszar ten należy do pojezierza Kujawsko – Pomorskiego, obejmuje tereny o różnej genezie. W jego granicach znajduje się strefa marginalna ostatniego glacjału, oraz fragmenty terenu objęte zlodowaceniem środkowopolskim. Zmiany te najbardziej dostrzegalne są w okolicach miejscowości Mąkolno. Pozostały teren, z rzeźbą młodoglacjalną, to rynny polodowcowe z jeziorami tj. ślesińskim, licheńskim i lubstowskim, falista morena denna z górnym odcinkiem Noteci; niewielkie płaty piasków sandrowych w okolicach Brdowa i Piotrowic); oraz skupienia form szczelinowych. Tereny te sąsiadują, a tym samym i kontrastują z płaskim obniżeniem kramskim, wyrzeźbionym przez cofające się wody lodowca północnopolskiego. Wśród rozległych płaskich łąk tkwią ostańce „wysp” wysoczyznowych o stromych zboczach.

Ten rozległy obszar ma bardzo urozmaiconą rzeźbę. Dostrzeżemy tutaj liczne jeziora, doliny rzeczne, obniżenia z niewielkimi lasami i zadrzewieniami. Dominują tu siedliska grądów ubogich, w okolicach Kramska spotyka się siedlisko łęgu wiązowo – jesionowego, w dolinach rzek i rynnach jezior łęgi jesionowo – olszowe i olesu, a w okolicach jeziora Mąkolno skupiska dębu. Ogólnie obszar ten charakteryzuje się niską lesistością. W okolicach Woli Podłużnej i Grąblina rosną kilkudziesięcioletnie dąbrowy wymieszane z uprawami sosnowymi z grabem, jarzębiną. Podobne skupisko leśne znajdziemy na północ od Lichenia Starego. W znacznej mierze dominuje stary iglasty drzewostan, towarzyszą mu również młodniki. W obrębie Obszaru chronionego znajdują się dwa rezerwaty przyrody: leśny – Kawęczyńskie Brzęki oraz Nadgoplański Park Tysiąclecia.

Krajobraz urozmaicają licznie występujące jeziora pochodzenia naturalnego oraz tzw. torfianki powstałe po eksploatacji torfu. Taka rzeźba terenu jest efektem strefy marginalnej lądolodu. Wokół jezior i oczek wodnych występuje bujnie rozwijająca się roślinność szuwarowa i błotna.

W miejscowości Mąkolno znajduje się drewniany kościół z XVII w., natomiast w oddalonym o kilka kilometrów Lubstowie neoklasycystyczny pałac oraz barokowy kościół. Na szczególną uwagę zasługuje Sanktuarium Maryjne znajdujące się w miejscowości Licheń Stary. Warto zwiedzić barokowy kościół z klasztorem o.o. Paulinów w Brdowie; kościół neogotycki wraz z drewnianą kaplicą XVII w. w miejscowości Sompolno, a także kilkanaście parków podworskich rozsianych na terenach rolniczych znajdujących się w obrębie obszaru goplańsko – kujawskiego. Bogactwo jezior pozwala na wykorzystanie tych terenów w celach rekreacyjno – wypoczynkowych. Ośrodki wypoczynkowe rozlokowane są w zachodniej i północnej części w gminach Skulsku, Ślesin i Sompolno.